Het Ministerie van Defensie kan tevreden zijn. Het is gelukt om journalisten in te palmen. Het plan om de poorten van Kamp Holland in Afghanistan voor journalisten te openen en daarna weer achter ze te sluiten is een goede strategie gebleken om het werk van het Nederlandse leger volop in de media te krijgen. Dit blijkt uit een evaluatie van ‘embedded journalism’ in Afhanistan door The Hague Centre for Strategic Studies.
Het Ministerie van Defensie had een duidelijk doel voor ogen: aandacht krijgen voor de militaire missie in Afghanistan. Om dat voor elkaar te krijgen, konden elke twee weken drie journalisten onder de vleugels van het leger naar Afghanistan reizen. Onder strikte voorwaarden, want de betreffende journalisten moesten een gedragscode tekenen. Daarmee verplichtten ze zich onder meer om hun berichten voor publicatie door het leger te laten beoordelen en niet te berichten over slachtoffers voordat de familieleden waren ingelicht.
Bovendien konden de journalisten niet vrijelijk gaan en staan waar ze wilden, ze moesten binnen het kamp blijven. Ze kwamen daar alleen buiten als ze meegingen met een militaire patrouille. Daardoor hadden de journalisten weinig mogelijkheden om informatie te verifiëren en allerlei bronnen te raadplegen.
Het gevolg is natuurlijk een stevige onbalans in de berichtgeving. De onderzoekers becijferden dat tachtig procent van de bronnen in de onderzochte artikelen militairen waren. Meestal ging de berichtgeving over het dagelijks leven van de militairen, hun uitrusting, hun frustraties en hun werkzaamheden. Afghanen kwamen in de berichten hoogst zelden aan het woord. En er was weinig aandacht voor het leven en de problemen van de Afghaanse bevolking.
Enerzijds is het beleid van het Ministerie van Defensie daar volgens de onderzoekers debet aan. Het leger achtte zich volledig verantwoordelijk voor de veiligheid van de journalisten, met als gevolg dat de legerleiding bepaalde dat journalisten zich niet buiten het kamp mochten begeven en alleen mochten praten met burgers in de aanwezigheid van militairen. Het rapport adviseert om journalisten ook de vrijheid te gunnen om buiten het kamp hun werk te doen. Journalisten zouden dan zelf de verantwoordelijkheid voor hun veiligheid moeten nemen.
Maar het rapport concludeert ook dat de oorzaak van de eenzijdige berichtgeving deels bij de journalistiek ligt. Diverse journalisten reisden naar Afghanistan zonder veel inzicht in de achtergronden van het conflictgebied. Ze kwamen met het idee om ‘even’ twee weken het kamp te bezoeken en daar een beeld van te geven. En niet zozeer om verslag te doen van de ontwikkelingen in het land. De onderzoekers constateren dat het veel journalisten aan kennis en begrip ontbreekt om gefundeerd verslag te kunnen doen. Zij pleiten daarom voor meer permanente correspondenten die op langere termijn met verstand van zaken verslag doen.