Ook in Engeland is er bezorgdheid over de toekomst van de journalistiek. Want ook daar is steeds minder geld beschikbaar voor diepgravende journalistiek. Daarom hebben gerenomeerde onderzoeksjournalisten nu de handen ineen geslagen om de onderzoeksjournalistiek te redden. Ze hebben een fonds opgericht dat geld gaat inzamelen om belangrijke journalistieke projecten te kunnen financieren: het Fund for Investigative Reporting. Met als missie de verslaggeving voor het algemeen belang veilig te stellen. Een initiatief dat een hele goede beurt zou maken tussen de adviezen van de Commissie Brinkman.
De initiatiefnemers zijn gerenomeerde Britse onderzoeksjournalisten onder wie Nick Davies (bekend van onthullingen in The Guardian en zijn boek Flat Earth News waarin hij de oppervlakkigheid van de Britse krantenberichtgeving aan de kaak stelt), Heather Brooke (speelde een sleutelrol in de onthullingen over de declaraties van Britse politici) en Stephen Grey (onthulde de geheime CIA-vluchten). Het is hun bedoeling om jonge, getalenteerde journalisten onder hun hoede te nemen en zo de kans te geven zich te bekwamen in de onderzoeksjournalistiek.
Journalistiek graafwerk in stand houden
Het verfrissende aan dit initiatief is de totale onafhankelijkheid van welk medium dan ook. Waar de Commissie Brinkman haar pijlen nogal uitdrukkelijk richt op het redden van de gedrukte media, gaat het hier om het redden van de journalistiek. Niet het in stand houden van media, maar het in stand houden van journalistiek graafwerk staat voorop.
Het fonds is dan ook niet verbonden aan bepaalde media, maar gaat naar eigen inzicht kwesties onderzoeken en naar geldbronnen zoeken om dat mogelijk te maken. De uitkomsten van die onderzoeksprojecten komen beschikbaar voor alle mogelijke media. Daarmee opereert het fonds volgens het idee van een productiehuis: onthullingen worden verkocht aan kranten, tijdschriften, radio- televisiezenders, websites, etc.
Voor een deel komen de inkomsten dus van media die producties afnemen, maar daarnaast gaat men op zoek naar innovatieve manieren van fondsenwerving. Hoe dat precies in zijn werk zal gaan is nog niet duidelijk, maar dat is dan ook het experimentele karakter van het fonds.
Er is wel een belangrijke spelregel opgesteld. Redactionele onafhankelijkheid staat hoog in het vaandel; sponsors zullen geen inspraak krijgen in de projecten die aangepakt gaan worden.
Ook lokaal en regionaal
Het fonds mikt niet alleen op nationale, maar ook nadrukkelijk op lokale en regionale kwesties. Juist omdat lokale en regionale media het hardst getroffen worden door teruglopende inkomsten en oplages en dus financiële armslag missen om journalisten vrij te maken voor tijdrovend onderzoek. De Commissie Brinkman stelde ook vast dat vooral op regionaal en lokaal niveau moet worden gezocht naar mogelijkheden om de journalistiek op peil te houden.
Het aardige is dat mensen nadrukkelijk worden opgeroepen om dit initiatief te steunen. Niet alleen met geld, maar ook met ideeën voor projecten die de moeite waard zijn om te gaan onderzoeken: “We urgently need to hear from you with your thoughts, pledges of any form of support, or the sort of big idea or information about something you believe should be investigated – and isn’t.”
ANP voor de onderzoeksjournalistiek
Dit is al met al wat je met recht een belangrijke journalistieke innovatie kan noemen die bijzonder relevant is voor het maastschappelijk functioneren van de journalistiek. Een soort ANP voor de onderzoeksjournalistiek. Een initiatief waarmee diverse media hun voordeel kunnen doen, of ze nu online, op papier of in de ether actief zijn. De 8 miljoen waarvoor de commissie Brinkman geen bestemming wist te vinden, zou een mooi startkapitaal kunnen zijn voor een soortgelijk Nederlands initiatief.
De Commissie Brinkman schrijft in haar rapport dat ze bezorgd is over het voortbestaan van de nieuwsvoorziening via het ANP en stelt voor hier een onderzoek naar te doen. Blijkbaar was de commissie jammerlijk genoeg niet op de hoogte van het onderzoek dat daar moment al naar gedaan wordt (nota bene gesubsidieerd door het Stimuleringsfonds voor de Pers dat meermaals wordt genoemd in het Brinkman-rapport). Wellicht is dat advies nog in te wisselen voor een onderzoek naar de haalbaarheid van een Nederlands productiehuis voor onderzoeksjournalistiek.
Amerikaanse fondsen
Ook in de Verenigde Staten zijn enkele voorbeelden te vinden van fondsen die zonder winstoogmerk de onderzoeksjournalistiek financieel ondersteunen. Door vooraf financiering te vinden voor projecten kunnen onthullingen gratis ter beschikking worden gesteld aan redacties. Hier de belangrijkste Amerikaanse initiatieven:
Laurens Verhagen
24 juni 2009 — 15:03
Hear, hear! Alexander slaat de spijker op zijn kop. Dit is namelijk exact waar het om gaat: niet om het redden van inkt of dode bomen, maar om de journalistiek. Hoe zorgen we er met zijn allen voor dat er een sterke journalistieke basis blijft bestaan, dát is de vraag.
Een productiehuis voor onderzoeksjournalistiek, náást de reguliere persbureaus, is hierin inderdaad een interessant idee. Voor NU.nl zou ik in ieder geval graag in de buidel tasten om producten van een dergelijk huis af te nemen.
Alexander Pleijter
24 juni 2009 — 16:05
Interview met een van de initiatiefnemers, Stephen Grey, op Journalism.co.uk: http://www.journalism.co.uk/5/articles/534886.php