Een burgerjournalist die een livevideoverslag maakt van alle verwikkelingen rond een bommelding. Het kan dankzij de moderne technologie. De professionele journalistiek reageert er nogal eens kriegelig op. Vaak met onheuse argumenten.
Het zat er aan te komen: een live-uitzending van breaking news via een livevideostreamingapp als Meerkat of Periscope. Rianne Schuurman deed het zaterdag, tijdens het gedoe rond de bommelding in een Gronings filiaal van supermarktketen Jumbo.
Read more →
Een journalist die ongegeneerd door de bagage neust van passagiers die zijn omgekomen na het neerschieten van een vliegtuig. En een hoofdredactie die het uitzendt, later spijt krijgt en de schuld afschuift op de verslaggever. EenVandaag deed het vandaag.
Read more →
De vliegramp in Tripoli heeft het debat over hoe de journalistiek hoort om te gaan met slachtoffers plotsklaps weer hoogst actueel gemaakt. Het jongetje dat de ramp als enige passagier overleefde, was de aanjager. Of beter gezegd, de journalisten die hem in het ziekenhuis fotografeerden en filmden, zijn personalia in hun verslaggeving noemden en een kort gesprekje met hem via de mobiele telefoon publiceerden. Ook andere actuele kwesties zouden tot discussie kunnen leiden. Wat te denken van de slachtoffers van zwemleraar Benno L.? Her en der in de media duiken voornamen van zijn slachtoffers op. Soms ook de volledige namen van ouders die aan het woord komen op televisie.
Dat moeten journalisten niet doen, want dat is schadelijk voor die kinderen! Althans, dat is de boodschap van drie onderzoekers van het Amerikaanse Crime Against Childeren Research Center van de University of New Hampshire. Zij pleiten in een artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Journalism voor volledige privacy van jeugdige slachtoffers. Read more →
Vorige week vrijdag verbood de rechter Peter R. de Vries om de beelden uit te zenden die met een verborgen camera waren gemaakt van seriemoordenaar Koos H. De Vries lapte het verbod aan zijn laars, met als gevolg dat hij vermoedelijk een dwangsom zal moeten betalen. De dagen erna besteedden ook andere programma’s aandacht aan de uitzending. Nova en NOS Journaal zonden ook enkele fragmenten van de ‘verboden’ beelden uit. Wat bij mij de vraag opriep: zijn die programma’s dan ook in overtreding en moeten zij straks ook die dwangsom betalen? Dus deed ik navraag bij Wouter Hins, bijzonder hoogleraar mediarecht aan de Universiteit Leiden: “Dat de media hun bijdrage aan het maatschappelijk debat willen illustreren met een enkel beeld is op zichzelf te rechtvaardigen.” Read more →
Er is commotie ontstaan over het project ‘Internetrechter‘ van TC Tubantia, waarover ik eerder deze week schreef. Steen des aanstoots zijn de cadeaubonnen die mensen kunnen winnen met het voorspellen van het uiteindelijke vonnis dat een rechter velt in een rechtzaak. Het Openbaar Ministerie had aanvankelijk medewerking aan het project toegezegd, maar keert nu op zijn schreden terug. Het zou verwerpelijk zijn om prijzen uit te loven in het kader van een rechtzaak. Maar je kan er ook anders tegenaan kijken: je geeft mensen een prikkel om zich eens goed te verdiepen in de rechtsgang. Read more →
De mensheid blogt er tegenwoordig lustig op los. Over journalistiek, maar ook over huisdieren, kinderen, vakanties, het laatste nieuws en noem maar op. Iedereen kan het en lijkt het ook te doen. Wordt het niet eens tijd om die online spaghetti wat te reguleren? Met bijvoorbeeld een code voor bloggers? Onderzoekers legden die vraag voor aan de bloggemeenschap en wat bleek: de meeste bloggers willen een ethische code. Read more →
Eerst vond minister van Justitie Hirsch Ballin het nergens voor nodig. Toen bedacht hij zich en ging in conclaaf met de Nederlandse Vereniging van Journalisten en het Genootschap van Hoofdredacteuren. Vandaag ging dan eindelijk het wetsvoorstel de deur uit. Bronbescherming voor journalisten. En voor bloggers. Of eigenlijk voor iedereen. Of toch niet?
Allereerst maar een belangrijk voorbehoud: ik ben geen jurist, maar wel erg geïnteresseerd in het recht op bronbescherming voor journalisten. Dus als leek op juridsch gebied ben ik het wetsvoorstel ingedoken om te bekijken wat het inhoudt. Want vooraf was er volop discussie: moet de minister nu gaan uitmaken wie zich wel of niet journalist mag gaan noemen?
Om er even in te komen ben ik begonnen met het persbericht van het ministerie. Hierin lees ik: “Journalisten krijgen een recht op bronbescherming. Daarmee wordt het verschoningsrecht voor deze beroepsgroep wettelijk vastgelegd. De regeling biedt niet alleen duidelijkheid en zekerheid, maar is tevens een erkenning van de bijzondere positie die journalisten innemen.”
Mijn eerste indruk: het recht op bronbescherming gaat alleen gelden voor de beroepsgroep van journalisten. Dus mensen die hun brood verdienen met journalistiek werk. Andere mensen, zoals bloggers, zijn ervan uitgesloten. Heeft de minister nu dus toch afgebakend wie zich wel of niet journalist mag noemen en op basis daarvan een beroep kan doen op het verschoningsrecht?
Maar nee, dat blijkt toch niet het geval, want even verderop lees ik: “Er komt geen strikte wettelijke omschrijving van ‘de journalist’. Van de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting kan door een ieder gebruik worden gemaakt. Dit betekent dat zowel journalisten die beroepsmatig met berichtgeving bezig zijn als de zogenaamde blogger van wie de activiteiten zijn gericht op het publiek en degene die ad hoc via de media deelneemt aan het publieke debat, een beroep op bronbescherming kunnen doen.”
Daaruit zou je op kunnen maken dat de bronbescherming gaat gelden voor iedereen, als je maar deelneemt aan het publiek debat. Dat lees ik ook in het officiële wetsartikel. In gewone mensentaal: je mag je bronnen in de rechtbank geheim houden als informatie je is toevertrouwd “in het kader van beroepsmatige berichtgeving” ofwel “in het kader van deelname aan het publiek debat”. Dus dan zou iedereen die deelneemt aan het publiek debat zich kunnen beroepen op bronbescherming?
Dat lijkt wel zo, want ook in de toelichting op het wetsvoorstel valt te lezen: “In de thans voorgestelde omschrijving is ervan uitgegaan dat het recht op bronbescherming toekomt aan degene die zich beroepsmatig bezighoudt met berichtgeving of in het kader van berichtgeving deelneemt aan het publieke debat.” En even verder schrijft de minister dat het niet van belang is of iemand betaling ontvangt voor zijn publicaties of (journalistieke) werkzaamheden: “Doorslaggevend is of de publicatie of uiting bedoeld is om in het publieke debat een rol te spelen en of met de berichtgeving openbaarmaking in ruimere kring is beoogd.”
Maar betekent dat dan dat iedereen die publiceert een beroep kan doen op bronbescherming? Nee, toch niet, zie ik als ik verder lees in de toelichting. Voorwaarde is dat je je houdt aan de beroepsethische normen. De minister wil het verschoningsrecht alleen toekennen aan mensen die ‘een betekenisvolle bijdrage’ leveren aan het publieke debat. En dat ‘betekenisvolle’ houdt in: je houden aan de beroepsethische normen, zoals het controleren van feiten, verificatie van bronnen, recht op weerwoord en op rectificatie.
Dat laatste is ook te lezen in het persbericht van het ministerie: “Bij de beoordeling van de vraag of een beroep op bronbescherming terecht wordt gedaan, kan de rechter zich ook op ethische beroepsregels van journalisten oriënteren. Is een bewering van een journalist behoorlijk onderbouwd, is informatie nagetrokken en wordt zij uit andere bronnen bevestigd en is hoor en wederhoor toegepast.”
Conclusie: het recht op bronbescherming gaat niet voor iedereen gelden. Alleen mensen die de journalistieke normen strikt hanteren kunnen een beroep doen op het verschoningsrecht. Dat betekent dus dat het ook niet zo is dat professionele journalisten – mensen die met journalistiek hun brood verdienen- automatisch onder het de wet op de bronbescherming vallen. De rechter zal eerst bekijken of de betreffende persoon zich wel heeft gehouden aan de journalistieke mores. Zou dat dan toch nog kunnen betekenen dat een rechter een Telegraafjournalist het recht op bronbescherming ontzegt?
Het debat komt tot een vlammende einde als voormalig NVJ-voorzitter Max de Bok een felle tirade houdt tegen zogenaamde amateurjournalisten: “Journalistiek is een vak, beoefend door professionals. Weg met al die amateurs! We moeten ons vak in ere houden!”
Het debat gisteren in Nieuwspoort was georganiseerd door het bestuur van de Zilveren Camera na alle commotie die was ontstaan na de nominatie van een fotoserie van een defensiefotograaf. De vraag van deze avond was wat onafhankelijke fotojournalistiek is en wie mag deelnemen aan de Zilveren Camera.
Even voor de uitbarsting van De Bok had freelance fotograaf Marrigje de Maar geopperd dat de wedstrijd opengesteld zou moeten worden voor alle foto’s, ongeacht de maker. Of dat nou een amateur of professional is, een defensiefotograaf of fotojournalist. “Het gaat om de foto, niet om de broodwinning van de maker.”
Freelance fotograaf Robert Knoth viel haar bij: “Het gaat om het beeld, Wat mij betreft hadden de foto’s van de martelingen in Abu Ghraib de World Press Photo moeten winnen. Dat waren zulke sterke beelden, zo bepalend.”
Maar het idee roept flinke weerstand op. Peter de Jong, fotojournalist van Associated Press meent dat de Zilveren Camera zich dan in een slangenkuil begeeft. “Amateurs hebben geen beroepsethiek, je weet nooit hoe ver ze zullen gaan om een foto te maken. Daar moet je je vingers niet aan branden.”
Het is een opmerkelijk standpunt. Want als fotojournalisten een beroepsethiek hebben, wat houdt die ethiek dan in? Ik wil de winnende foto van 2000 in herinnering roepen: een lichaam in een plas bloed in een Enschedese straat tijdens de vuurwerkramp. Of de foto van 2002 die Robin Utrecht maakte van het lijk van Pim Fortuyn nadat hij over een schutting was geklommen en ME’ers had ontweken om de crime scene te bereiken. Bewijst dat niet dat ook professionals ver gaan om dat ene legendarische beeld vast te kunnen leggen?
Het argument van beroepsethiek is bovendien vreemd omdat journalisten zich vaak met hand en tand verzetten tegen codes waarin hun beroepsethiek wordt vastgelegd. Het is natuurlijk raar om je te beroepen op een beroepsethiek als je die niet openlijk kenbaar maakt en onderschrijft.
En hoe gaat het aflopen met de Zilveren Camera? Er zal waarschijnlijk hoegenaamd niets veranderen. Hans Kouwenhoven, voorzitter van de Stichting Zilveren Camera, concludeerde aan het einde van de avond dat er zeker geen amateurs zullen mogen meedingen: “De wedstrijd staat open voor beroepsfotografen en dat blijft zo.” Zo was er een interessant debat, maar blijft uiteindelijk alles bij het oude.
Debat over onafhankelijkheid in de fotojournalistiek
Georganiseerd door de Zilveren Camera
Dinsdag 12 februari
Nieuwspoort, Den Haag
Deelnemers: Max van Weezel (debatvoorzitter), Peter de Jong (Associated Press), Robert Knoth (freelance), Ronald Vles (jurist), Marrigje de Maar (freelance) en George Marlet (verslaggever Trouw)